کلاس پرواز، نوعی درجه‌بندی برای صندلی‌ها و امکانات هواپیما است. ایرلاین‌ها به کمک این دسته‌بندی‌ها می‌توانند خدمات مختلف را با قیمت‌های متفاوتی به مسافران عرضه کنند. در این مقاله با انواع کلاس‌های پرواز و خدمات هر کدام از آنها آشنا می‌شویم. با ما همراه باشید.
درجه‌بندی صندلی‌ها و امکاناتی که ایرلاین‌ها به مسافران عرضه می‌کنند گرچه در هواپیمایی‌های مختلف، متفاوت هستند اما برخی ویژگی‌های مشترک دارند که آنها را از سایر کلاس‌های پروازی متمایز می‌کند. در ادامه با انواع این درجه‌بندی‌ها آشنا می‌شویم.
کلاس اکونومی یا اقتصادی (Economy Class)
کلاس اقتصادی پایین‌ترین کلاس پروازی است که البته در خطوط ریلی و حتی سفرهای دریایی نیز وجود دارد. نام رایج دیگر این کلاس (coach class) است.
صندلیهای کلاس اقتصادی قابلیت خوابیدن دارند و شامل یک میز تاشو نیز هستند. فاصله‌ی بین صندلی‌ها، ۷۴ تا ۹۱ سانتی‌متر (معمولا بین ۷۶ تا ۸۱ سانتی‌متر) و در کلاس اقتصادی پروازهای بین‌المللی بین ۷۶ تا ۹۱ سانتی متر است. عرض صندلی‌ها در پروازهای داخلی از حدود ۴۳ تا ۴۶ سانتی‌متر است.
یک جیب پشت صندلی جلویی تعبیه شده است که مجله، کاتالوگ، کارت‌های ایمنی و تخلیه و... در آن قرار گرفته است. بسته به هواپیمایی مورد نظر، ممکن است امکانات دیگری مانند پتو، خمیردندان، ماسک چشم، هدفون و... نیز وجود داشته باشد.
کلاس پرمیوم اکونومی (Premium Economy Class)
پرمیوم اکونومی یک کلاس پروازی است که در بعضی از هواپیمایی‌ها ارائه می‌شود. از نظر قیمت، راحتی و امکانات، این کلاس سفر بین کلاس اقتصادی و تجاری قرار می‌گیرد. در سال ۱۹۹۱، اوا ایر (EVA Air) اولین ایرلاینی بود که این کلاس پرواز را تحت عنوان Evergreen Class برای اولین بار در دنیا، معرفی کرد.
بیزینس کلاس (Business Class) یا درجه‌ی تجاری
درجه‌ی تجاری یکی از رده‌بندی‌های سفر است که در خطوط هوایی تجاری و خطوط ریلی ارائه می‌شود. در صنعت هواپیمایی، این کلاس در واقع سطح متوسطی از خدمات را ارائه می‌کند و بین دو کلاس فرست کلاس و اقتصادی قرار می‌گیرد. اما در حال حاضر بسیاری از ایرلاین‌ها، کلاس تجاری را به عنوان بالاترین سطح از خدمات ارائه می‌دهند و صندلیهای فرست کلاس را حذف کرده‌اند. وجه تمایز کلاس تجاری از سایر کلاس‌ها، در کیفیت صندلی‌ها، غذاها و نوشیدنی‌ها، خدمات داخل فرودگاه و سایر امکانات است.
در پروازهای دوربرد، کلاس تجاری تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای با کلاس اقتصادی دارد و در پروازهای داخلی یا منطقه‌ای این تفاوت چندان مشهود نیست و کلاس تجاری مزایای اندکی نسبت به کلاس اقتصادی دارد.
مثل مسافران فرست کلاس، غذاها و نوشیدنی‌های کلاس تجاری کیفیت بسیار بالاتری نسبت به کلاس اقتصادی دارند. مسافران کلاس اقتصادی معمولا اجازه ندارند وارد کابین کلاس تجاری شوند در حالی که مسافران فرست کلاس این اجازه را دارند.
صندلی‌ها
صندلیهای کلاس تجاری در پروازهای طولانی‌مدت تفاوت قابل ملاحظه‌ای با کلاس اقتصادی دارد. بسیاری از ایرلاین‌ها صندلیهای تخت‌خواب‌شو را در کلاس تجاری نصب کرده‌اند که پیش از این فقط در فرست کلاس‌های بین‌المللی ارائه می‌شد. امروزه صندلیهای بیزینس کلاس در پروازهای طولانی‌مدت سه مدل اصلی دارند:
صندلیهای کاملا تاشو، که به سطح مسطحی موازی با کف هواپیما تبدیل می‌شوند. بسیاری از ایرلاین‌ها این صندلی‌ها را در فرست کلاس‌های بین‌المللی نیز ارائه می‌دهند. بریتیش ایرویز (British Airways) که در سال ۱۹۹۵ این صندلی‌ها را در فرست کلاس معرفی کرد، جزو اولین ایرلاین‌هایی بود که آنها را در کلاس تجاری نیز ارائه داد.
دسته‌ی دوم، صندلیهای تاشوی زاویه‌دار هستند که ۱۷۰ درجه باز می‌شوند و تخت تقریبا مسطحی برای خواب ایجاد می‌کنند اما از آنجایی که کاملا باز نمی‌شوند و موازی سطح هواپیما قرار نمی‌گیرند، از یک تخت، راحتی کمتری دارند. فاصله‌ی این صندلی‌ها در حدود ۱۴۰ تا ۱۷۰ سانتی‌متر است و عرض صندلی‌ها بین ۴۶ تا ۵۸ سانتی‌متر متغیر است.
نوع دیگر صندلی‌ها، ۱۵۰ تا ۱۶۰ درجه باز می‌شوند و فضای جلوی پا (لگ‌روم) آنها به میزان قابل توجهی بزرگ‌تر از بخش صندلیهای اقتصادی است. فاصله‌ی صندلیهای کلاس تجاری بین ۸۴ تا ۲۰۲ سانتی‌متر متغیر است ولی معمولا بین ۱۴۰ تا ۱۶۰ سانتی‌متر است. عرض صندلی‌ها نیز بین ۴۴ تا ۸۶ سانتی‌متر (معمولا بین ۵۱ تا ۵۶ سانتی‌متر) هستند. گرچه بسیاری از هواپیمایی‌ها، صندلی کابینهای کلاس تجاری را در پروازهای طولانی به صندلیهای تاشوی زاویه‌دار یا کاملا تخت ارتقا داده‌اند، اما هنوز هم این مدل صندلی‌ها در کلاس‌های تجاری پروازهای کوتاه‌تر، مرسوم هستند.
نوع دیگری از صندلی‌ها موسوم به (Herringbone seating) وجود دارند که به شکل اریب و زاویه‌دار قرار دارند و در هواپیماهای پهن‌پیکر استفاده می‌شوند. در این نوع، هر صندلی دسترسی راحتی به راهرو دارد. با این شیوه‌ی قرار گرفتن صندلی‌ها، امکان قرار دادن تعداد بیشتری صندلی کاملا تاشو در کابینهای کوچک وجود دارد. این شیوه ابتدا در هواپیمایی ویرجین آتلانتیک ایرویز (Virgin Atlantic Airways) برای کابینهای آپر کلاس (Upper Class) ارائه شد و از آن پس در هواپیمایی‌های مختلف چون دلتا، کاتای پاسیفیک (Cathay Pacific)، ایر کانادا (Air Canada)، جت ایرویز (Jet Airways) و سایر ایرلاین‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
صندلیهای کابین‌دار صندلی‌هایی هستند که به مسافران کلاس تجاری، حریم خصوصی بیشتری می‌دهند. این صندلی‌ها معمولا در هواپیماهای پهن‌پیکر به شکل دو صندلی در وسط و یک صندلی در هر دو طرف، قرار می‌گیرند. در هر دو طرف صندلی‌ها یک پنل اختصاصی وجود دارد.
منوی غذایی
در پروازهای بلند کلاس تجاری، ایرلاین‌هایی نظیر، سوییس، لوفتهانزا و بسیاری هواپیمایی‌های دیگر غذای درون پرواز ارائه می‌کنند که به انتخاب مسافر است. برخی ایرلاین‌ها مانند هواپیمایی سنگاپور، به مسافران این امکان را می‌دهند تا قبل از پرواز، غذای خاصی را غیر از غذاهای موجود در منوی معمول پرواز، درخواست کنند.
نام دقیق این کلاس پروازی ممکن است در ایرلاین‌های مختلف با یکدیگر متفاوت باشد.
فرست کلاس (First Class) یا درجه یک
فرست کلاس یکی از طبقه‌بندی‌های انواع پرواز در برخی ایرلاین‌های مسافربری است که لوکس‌تر از کلاس‌های پروازی بیزینس کلاس یا تجاری، پرمیوم اکونومی و کلاس اکونومی یا اقتصادی است. در هواپیماهای مسافربری، فرست کلاس به تعداد محدودی صندلی (که به ندرت بیشتر از ۲۰ صندلی می‌شود) یا کابینی که جلوی هواپیما قرار دارد اطلاق می‌شود که این کابین فضای بیشتری دارد، راحت‌تر است و خدمات بیشتری در آن ارائه می‌شود، ضمن اینکه حریم خصوصی بیشتری دارد.
در مجموع، فرست کلاس بالاترین کلاس پروازی است گرچه برخی از ایرلاین‌ها کلاس‌های پروازی جدیدی، بالاتر از این کلاس، معرفی کرده‌اند. در هواپیماهای ملخ‌دار، کابین فرست کلاس در پشت هواپیما و دور از منبع صدا قرار دارد.
خدمات
صندلیهای فرست کلاس، صندلیهای تاشو و بزرگی هستند که فضای جلوی پا یا لگ‌روم (legroom) و عرض بیشتری دارند برای اینکه امکان استفاده از کامپیوتر و تلویزیون و صندلیهای کاملا تاشو فراهم شود. حریم خصوصی این صندلی‌ها با پارتیشن‌هایی مشخص شده است. فاصله‌ی بین دو صندلی در صندلیهای فرست کلاس بین‌المللی معمولا بین ۱۴۷ تا ۲۳۹ سانتی‌متر و عرض آنها بین ۴۸ تا ۸۹ سانتی‌متر است. در پروازهای داخلی، فاصله‌ی بین دو صندلی بین ۸۶ تا ۱۷۳ سانتی‌متر و عرض آنها بین ۴۶ تا ۵۶ سانتی‌متر است. در واقع افراد بلندقد در چنین شرایطی، راحتی کمتری دارند.
مسافران فرست کلاس حداقل یک سرویس بهداشتی اختصاصی دارند. در هواپیماهای بزرگ بیش از یک سرویس برای مسافران فرست کلاس وجود دارد.
مسافران تجاری و اقتصادی معمولا اجازه ندارند وارد کابین فرست کلاس شوند. به مسافران فرست کلاس معمولا سرگرمی‌های صوتی و تصویری هنگام درخواست (AVOD) ارائه می‌شود البته گاهی اوقات فیلم‌های معمولی، برنامه‌های تلویزیونی و بازی‌های تعاملی در نمایشگرهای بزرگ و متوسط پشت صندلی‌ها و نصب شده بر دسته‌ی صندلی‌ها ارائه می‌شوند. در پروازهای طولانی‌مدت هواپیمایی‌های برتر، یک صندلی فرست کلاس ممکن است امکاناتی مانند یک هتل پنج ستاره داشته باشد.
از دهه‌ی ۱۹۹۰، روندی در ایرلاین‌ها مشاهده شد که در طی آن، شرکت‌های هواپیمایی، بخش فرست کلاس را به منظور ارتقا کلاس تجاری یا بیزینس کلاس، حذف کردند. امکاناتی به کلاس‌های تجاری جدید، اضافه شد که قبلا منحصر به فرست کلاس بود از جمله صندلی تخت‌خواب‌شو. همچنین فاصله‌ی میان امکانات رفاهی این دو کلاس پروازی به قدری کم شد که فرست کلاس تقریبا منسوخ شد.
علاوه بر این، به دنبال بحران اقتصادی اواخر دهه‌ی ۲۰۰۰ میلادی، ایرلاین‌ها، صندلیهای فرست کلاس را حذف کردند یا در هواپیماها نصب نکردند. از این به بعد، کلاس تجاری به گران‌ترین صندلیهای چنین هواپیماهایی تبدیل شد. با این حال برخی از ایرلاین‌ها مانند گارودا ایندونزیا (Garuda Indonesia)، تصمیم گرفتند تا بخش صندلیهای فرست کلاس را با هواپیماهای جدید، دوباره ارائه کنند.
با گران‌تر شدن و مجلل‌تر شدن صندلیهای کلاس تجاری، برخی از ایرلاین‌ها بخش فرست کلاس خود را به شکل سوئیت طراحی کرده‌اند.
در حال حاضر، هواپیمایی سنگاپور، برترین کلاس خود را در هواپیماهای A380 در قالب سوئیت عرضه می‌کند. در این سوئیت‌‌ها تخت‌خواب دو متری از صندلی جدا است. پنجره‌ها روی در تعبیه شده‌اند و پرده‌های جداکننده، حریم خصوصی بیشتری برای مسافران فراهم می‌کنند. سوئیت‌هایی که در مرکز قرار گرفته‌اند می‌توانند با کشیدن پرده‌ی جداکننده به سوئیت دوتخته تبدیل شوند.
سایر ایرلاین‌هایی که هواپیمای A380 دارند از جمله هواپیمایی امارات، صندلیهای فرست کلاس در قالب سوئیت و با امکانات تقریبا مشابهی دارند با این تفاوت که در این هواپیمایی، صندلی و تخت‌خواب ادغام شده و با فشار یک دکمه از صندلی به تخت و بالعکس تبدیل می‌شود.
هواپیمایی اتحاد، در دسامبر ۲۰۱۴، یک سوئیت سه اتاقه تحت عنوان «رزیدنس» را معرفی کرد که به ایرباس‌های A380 ناوگان این هواپیمایی اضافه شد.
مزایای بیشتر
مسافران فرست‌کلاس معمولا در فرودگاه، بخش‌های مجزایی برای بازرسی‌های امنیتی و بار دارند. برخی از ایرلاین‌ها، ترمینال‌های خصوصی برای مسافران فرست کلاس بین‌المللی در نظر می‌گیرند. با این که این مسافران به سالن استراحت دسترسی دارند، اما برخی ایرلاین‌ها برای مسافران کلاس تجاری و فرست کلاس، سالن استراحت جداگانه در نظر می‌گیرند که سالن مخصوص فرست کلاس مجلل‌تر است و امکانات بیشتری دارد. این مسافران گاهی‌اوقات مسیر ویژه‌ای نیز برای ورود به هواپیما دارند.
بهترین نوشیدنی‌ها و غذاها برای این مسافران سرو می‌شوند. مسافران می‌توانند بین انواع دسر، پیش‌غذا و نوشیدنی انتخاب کنند. غذاها توسط سرآشپزهای حرفه‌ای تهیه و تزیین می‌شوند.
نام دقیق فرست کلاس ممکن است در هواپیمایی‌های مختلف متفاوت باشد. بسیاری از ایرلاین‌ها بالاترین درجه از خدمات برای پروازهای بین‌المللی خود را فرست کلاس نام‌گذاری می‌کنند اما برخی ایرلاین‌ها تلاش می‌کنند تا از رقبا متمایز باشند. به عنوان مثال برترین خدمات پروازی در برخی از هواپیمایی‌های دیگر این گونه نام‌گذاری شده‌اند:
ایرایندیا (Air India)، کلاس مهاراجه
تای ایرویز اینترنشنال (Thai Airways)، رویال فرست
آسیانا ایرلاینز (Asiana Airlines)، فرست سوئیت کلاس
منبع: کجارو
