نرخ ارز در گردشگری، به‌خصوص وقتی پای رفت و آمد گردشگران خارجی در میان باشد، مساله بسیار مهمی است؛ زیرا به‌طور کلی زمانی که ارزش پول ملی یک کشور در مقابل ارزهای دیگر تضعیف می‌شود، استفاده از کالا و خدمات آن کشور برای کشورهای دیگر هزینه کمتری نسبت به کالاها و خدمات خودشان خواهد داشت یا در مواردی هزینه خدمات پیشین ارائه شده از سوی آن کشور ارزان‌تر می‌شود. تجربه بریتانیا و ترکیه نشان می‌دهد چگونه کاهش ارزش پول ملی این کشورها در برابر ارزهای معتبر جهانی منجر به تقویت صادرات خدمات و محصولات گردشگری و ورود گردشگران به این کشورها شده و درآمدزایی این کشورها را از طریق این صنعت افزایش داده است؛ تجربه‌ای که می‌تواند برای سایر کشورها از جمله ایران نیز مفید باشد.
جهش توریسم به سبک بریتانیایی
یکی از کشورهایی که گردشگری آن از نرخ ارز متاثر شده، بریتانیا است. این کشور در 23 ژوئن سال 2016 بر سر جدایی از اتحادیه اروپا دست به یک همه‌پرسی زد که نتیجه آن موافقت اکثریت مردم این کشور با ترک اروپا بود. به‌رغم تبعات مختلف این مساله و پیامدهایی که بسیاری از اقتصاددانان برای اقتصاد بریتانیا تصور می‌کردند، وضعیت گردشگری در این کشور بهبود یافته است. عمده‌ترین دلیل آن نیز کاهش قابل توجه ارزش پوند در برابر دلار و سایر ارزهای معتبر جهان بود. این کاهش ارزش پول ملی بریتانیا موجب ارزان‌تر شدن هزینه سفر به این کشور شد و در نتیجه افراد بیشتری این کشور را به‌عنوان یک مقصد سفر جذاب انتخاب کردند؛ البته باید اشاره کرد که بریتانیا که از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان است، زیرساخت‌های مناسبی در حوزه گردشگری داشت.
پیش‌بینی‌های سازمان‌های گردشگری بریتانیا حاکی از آن است که این کشور تا پایان سال 2017 پذیرای 7/ 39 میلیون گردشگر خواهد بود که نسبت به سال 2016 افزایشی 6 درصدی نشان می‌دهد. همچنین هزینه‌کرد گردشگران در این کشور به 7/ 25 میلیارد پوند خواهد رسید که نسبت به سال 2016 افزایش 14 درصدی نشان می‌دهد. در سال 2016، 6/ 37 میلیون گردشگر از این کشور بازدید کرده و مبلغی معادل 5/ 22 میلیارد پوند را در این کشور خرج کرده بودند. این آمارها حاکی از بهبود روند گردشگری و کسب درآمدهای ارزی ناشی از ورود گردشگران به این کشور است که دلیل آن نیز کاهش نرخ ارز این کشور در برابر سایر ارزهای معتبر بوده است.
طبق آخرین آمار موجود، در ماه ژوئن سال 2017، حدود 51/ 3 میلیون نفر از اتباع خارجی وارد این کشور شدند که نسبت به ژوئن سال 2016 حدود 7 درصد رشد و مبلغی در حدود 16/ 2 میلیارد دلار را وارد این کشور کرده که نسبت به ماه مشابه سال 2016 رشد 2 درصدی داشته است. در همین حال، طی سه ماه بین آوریل تا ژوئن سال 2017، حدود 75/ 10 میلیون نفر وارد بریتانیا شدند و هزینه‌ای معادل 23/ 6 میلیارد دلار در این کشور خرج کردند. وضعیت گردشگری بریتانیا، هم از نظر تعداد ورودی و هم از نظر هزینه‌کرد، در سه ماه دوم سال 2017 نسبت به مدت مشابه سال قبل، تقریبا 8 درصد رشد پیدا کرده است.
همچنین اگر به آمار 6 ماه نخست سال 2017 نگاه کنیم، بهتر به تاثیر کاهش نرخ ارز بر اثر برگزیت پی خواهیم برد. با توجه به اینکه همه‌پرسی برگزیت در ژوئن سال 2016 انجام شد، بررسی آمار 6 ماه نخست امسال یا 12 ماه منتهی به ژوئن در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، دورنمای خوبی از تاثیر کاهش نرخ ارز و گسترش گردشگران ورودی به این کشور را نشان می‌دهد. مطابق آمار 6 ماه نخست سال 2017، بیش از 19 میلیون نفر به این کشور سفر کردند که نسبت به نیمه نخست سال 2016 رشد 9درصدی داشته است. هزینه‌کرد این گردشگران نیز به 58/ 10 میلیارد پوند رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 11 درصدی داشته است. در واقع ورود گردشگران به این کشور در 12 ماه بین ژوئیه سال 2016 و ژوئن سال 2017 به رکورد دست یافته است. تعداد گردشگران وارد شده به بریتانیا در این مدت به 14/ 39 میلیون نفر رسیده و میزان درآمدهای ناشی از ورود این حجم از گردشگر نیز به 59/ 23 میلیارد دلار افزایش یافته است. این رکورد در ورود گردشگران و درآمدهای ارزی به دست آمده 7 درصد نسبت به مدت مشابه سال پیش رشد داشته است.
در همین حال، روند ورود به این کشور با هدف گذران تعطیلات در ماه ژوئن سال 2017 نسبت به ماه مشابه سال گذشته، 21 درصد رشد کرده و به یک میلیون و 550 هزار نفر رسیده است؛ اما به‌دلیل پیامدهای ناشی از جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا، تعداد سفرهای تجاری کاهش 7درصدی داشته و 800 هزار نفر شده است. سفر برای ملاقات خویشان و اقوام در بریتانیا نیز 2درصد رشد کرده و به 890 هزار رسیده و در نهایت سفرهایی به سایر دلایل با رشد 6 درصد به 270 هزار سفر رسیده است. نگاهی به بازه‌های 3ماه دوم سال 2017 و 6 ماه نخست سال 2017 نیز گویای رشد 20 درصدی سفرهای تعطیلاتی به بریتانیا است که مستقیما نتیجه افت شدید پوند بوده است. همچنین کاهش سفرهای تجاری به این کشور نیز در دوره‌های فوق مشاهده می‌شود. مدت 12 ماه بین ژوئیه 2016 تا ژوئن 2017 نیز نشان می‌دهد که میزان سفرها به‌منظور گذران تعطیلات با 12 درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال پیش به 17/ 15 میلیون نفر رسیده است. در واقع این مساله نشان می‌دهد پس از برگزیت و کاهش ارزش پوند در برابر ارزهای یورو و دلار، اتباع اروپایی بیش از پیش تشویق به سفر به این کشور شدند.
ترکیه و سیاست‌های ارزی
براساس اطلاعات و داده‌های مراکز رسمی ترکیه، ارزش نرخ ارز ترکیه در سال‌های اخیر در برابر ارزهای معتبر جهانی کاهش یافته است. با این همه، به نظر می‌رسد صنعت گردشگری این کشور توانسته از این پتانسیل به خوبی استفاده کند و از آنجا که بهای سفر به آن کشور به‌خصوص برای گردشگران کشورهای ثروتمندی همچون آلمان بسیار کاهش یافته، تقاضا برای آن را افزایش داده است. این افزایش قابل توجه به گونه‌ای بود که براساس آمار موجود، در سال 2013 تعداد گردشگران بازدیدکننده از ترکیه به حدود 35 میلیون نفر و در سال 2014 به حدود 37 میلیون نفر رسید و تا زمانی که مشکلات امنیتی و سیاسی شدید و فراوانی برای این کشور پیش آمد، این ارقام کاهش نیافت. ضمن اینکه به‌رغم تمام مشکلات باز هم ترکیه در سال 2016 توانست بیش از 25 میلیون گردشگر به کشور خود جذب کند که رقم قابل توجهی است. با این همه، نقش مهم زیرساخت‌ها نیز در شکل‌گیری این حجم از گردشگر قابل توجه بوده است. طبق داده‌های معتبر، ارزش یک لیر ترکیه در ژانویه سال 2010 به حدود 67/ 0 یک دلار می‌رسید؛ اما در طول زمان، این میزان کاهش قابل‌توجهی یافته و در ماه آگوست سال 2017 به حدود 29/ 0 یک دلار رسید. همچنین در سال 2013، یک لیر ترکیه ارزشی تقریبا معادل با 42/ 0 یورو داشت که در طول زمان با کاهش یافتن به 24/ 0 یورو به ازای هر لیر نیز رسیده است. این میزان می‌تواند در بازگشت ترکیه به روزهای خوش گذشته‌اش در صنعت گردشگری و ترغیب گردشگران اروپایی و آمریکای شمالی برای ورود به آن راهگشا باشد. / امیر شاملویی؛ دنیای اقتصاد
