جمشید حمزه‌زاده، رئیس جامعه هتلداران ایران در گفت‌وگویی صریح با همشهری اعلام کرده است که خبری از سرمایه‌گذاری برای ساخت هتل در ایران نیست و شرکت‌های خارجی تنها برای فروش برندهای خود در ازای دریافت درصد از طرف‌های ایرانی به ایران آمده‌اند و تاکنون حتی ریالی سرمایه‌گذاری خارجی برای ساخت و احداث هتل جدید در ایران صورت نگرفته است.
او معتقد است که تکرار مداوم نبود هتل در ایران از زبان مسئولین شانس سرمایه‌گذاری در هتل‌سازی ایران را پایین آورده و موجب می‌شود حتی گردشگران نیز از ترس نبود ظرفیت اقامت در ایران از سفر به کشور خودداری کنند. گفت‌وگوی او در خصوص ضرورت سرمایه‌گذاری در ساخت هتل و مشکلات هتلدارها در ایران ادامه یافت تا به موضوعات خواندنی رسید. حمزه‌زاده گفته است مشخص‌شدن زمین در شهرهای کشور و معرفی آنها به مسئولین سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور به‌معنای احداث هتل در کشور نیست و سخنان اینچنینی تنها یک شوی تبلیغاتی است.
در 2 سال اخیر تمرکز بسیاری بر ساخت و راه‌اندازی هتل در ایران شده است. آنچه از آن با عنوان نهضت هتل‌سازی در ایران نام برده شده و به‌طور مداوم تأکید شده اینکه ایران نیاز به ساخت هتل‌های جدید دارد. این اظهارات تا چه اندازه درست است؟
در رابطه با احداث هتل در ایران آنچه ما در صنعت هتلداری و هتل‌سازی ایران به‌شدت از آن انتقاد داشته و داریم این است که متأسفانه نه‌تنها در حوزه هتلداری و هتل‌سازی که در تمام حوزه‌های دیگر چیزی به‌عنوان مطالعات نیازسنجی نداریم. مطالعات نیازسنجی به ما خواهد گفت که مثلا در کدام شهرهای کشور چه تعداد هتل نیاز است. از این تعداد نیز چند هتل 5 ستاره، چند هتل 3 ستاره و حتی چند هتل باید 2 ستاره باشند.
همین مطالعات است که مشخص می‌کند با توجه به سیاست‌های سازمان میراث فرهنگی و روند توسعه و جذب نیروی انسانی متخصص تا 5 سال آینده به چه تعداد هتل نیاز است. با توجه به مطالعات نیازسنجی است که می‌توان حتی مشاوره کارشناسی به سرمایه‌گذاران مایل به احداث هتل داد که متأسفانه در حال حاضر در ایران این مطالعات به مفهوم واقعی انجام نمی‌شود. در نتیجه در آینده نزدیک در موارد مختلف در امر هتل‌سازی و هتلداری به‌شدت آسیب خواهیم دید و مشکلات به‌زودی خود را نمایان می‌کنند.
اگر بخواهم مثال این آسیب‌ها را بگویم، در شهری مانند مشهد مقدس همین حالا هم نسبت ظرفیت اقامتی و تعداد هتل‌ها با مسافران این شهر همخوانی ندارد. هتل‌های مشهد 2 سال است که به‌شدت با کاهش مسافر روبه‌رو است. 180 هتل در مشهد وجود دارد که ضریب اشغال آنها در 2 سال گذشته هر سال پایین آمده است. البته در کل کشور نیز ضریب اشغال هتل‌ها کاهش داشته است. شما حساب کنید که با توجه به هتل‌های موجود در مشهد و ضریب اشغال پایین آنها، نزدیک 200 هتل و هتل‌آپارتمان نیز در این شهر در حال احداث است. حتی اگر تا 5سال آینده 100 هتل و هتل‌آپارتمان هم در این شهر افتتاح شود، خب چه اتفاقی می‌افتد؟ مسافر این هتل‌ها و هتل آپارتمان‌ها از کجا می‌خواهد تأمین شود؟
◀️ یعنی در مشهد چیزی حدود 400 هتل و هتل آپارتمان در آینده نزدیک خواهیم داشت؟
بله! مشهد در حال حاضر به‌دلیل آنکه تمامی کشورهای اسلامی همسایه ایران ازجمله عراق و سوریه و مصر ناامن هستند در بهترین شرایط خود قرار دارد و بسیاری از مسافران آن کشورها به سمت ایران آمده‌اند ولی فردا که امنیت به آن کشورها بازگردد درصدی از همین مسافران به سمت همان مقاصد می‌روند. تازه همین حالا هم که مشهد با وضعیت خوبی مواجه است باز هم هتل‌های این شهر با کمبود مسافر روبه‌رو هستند.
◀️ ظرفیت اشغال هتل‌های مشهد در طول سال چقدر است؟
زیر 50 درصد.
◀️ یعنی در طول سال 50 درصد هتل‌های مشهد خالی است؟
بله. البته زمانی هست که مثلا همایشی در مشهد یا همین تهران برگزار می‌شود و 10 روز تمام هتل‌ها پر می‌شود و بعد صدای همه درمی‌آید که هتل در ایران پیدا نمی‌شود در حالی‌که این نگاه از نظر اقتصادی صحیح نیست. در نگاه اقتصادی می‌گویند در تهران یا مشهد میانگین ضریب اشغال هتل‌ها در طول سال چقدر است. اینکه حالا 2 تا همایش برگزار شده و چند مسافر آمده و هتل در یک شهر جا ندارد، به این مفهوم نیست که واقعا هتل در ایران وجود ندارد. در تمام دنیا میانگین سالانه اشغال هتل‌ها را می‌گیرند و براساس آن برنامه‌ریزی می‌کنند و به سرمایه‌گذاران برای ساخت هتل جدید مشاوره می‌دهند.
در ایران متأسفانه فقط همان لحظه را می‌بینیم. وقتی هتل‌ها خالی است و هتلدارها با 50 یا 60درصد تخفیف هم التماس می‌کنند و مسافر ندارند، صدای هیچ‌کس درنمی‌آید که البته بیشتر از 10ماه سال است که همین وضعیت در هتل‌های ایران وجود دارد ولی وقتی 2ماه آن هم تنها در برخی شهرها وضعیت سفر به‌گونه‌ای است که اتاق پیدا نمی‌شود، آن‌وقت صدای همه درمی‌آید که هتل در ایران نداریم. به همین دلیل به لحاظ اقتصادی می‌گویم که باید در هتل‌سازی مطالعات نیازسنجی دقیق وجود داشته باشد.
در تهران واقعا هتل خوب و استاندارد کم است و این شهر حداقل 15 هتل 5 ستاره خوب می‌خواهد. پس در وهله نخست متولیان باید سرمایه‌گذاران را جهت‌دهی کنند که به جای ساخت هتل در مشهد در تهران هتل بسازند. مطالعات نیازسنجی همین کار را انجام می‌دهد. تسهیلات هم باید به شهرهایی داده شود که نیاز 100درصد به احداث هتل دارند. برخی شهرها مانند تهران و اصفهان نیاز 100درصدی به هتل‌های خوب دارند اما در برخی شهرها مانند کرمان که یک هتل 5 ستاره دارد و آن هم همیشه خالی است، ایجاد یک هتل 5 ستاره دیگر در کنار آن توجیه ندارد. هتل باید جایی ساخته شود که بازار 5 یا 10ساله خود را پیدا کرده باشد.
در ایران اما برعکس است، به جای آنکه بازار را فراهم کنیم اول هتل می‌سازیم و نتیجه آن می‌شود که همه متضرر می‌شوند. به همین‌خاطر است که باید به مطالعات نیازسنجی در ایران توجه شود و مدام گفته نشود که ایران مشکل هتل دارد. مطالعات نیازسنجی به‌صورت تفکیک شده می‌گوید که کدام شهرها نیاز به هتل‌دارند و در کدام شهرها نباید هتل‌سازی انجام شود.
◀️ می‌گویید‌نهضت هتل‌سازی که در ایران آغاز شده فاقد مطالعات نیازسنجی است؟
بله، دقیقا همین است. سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری البته مدعی داشتن مطالعات نیازسنجی است. اما به اعتقاد بنده روندی که وجود دارد منطبق با مطالعات نیازسنجی نیست.
◀️ چطور چنین چیزی ممکن‌است؟
همین که در مورد مشهد عرض کردم. اگر مطالعات نیازسنجی وجود داشت الان دیگر نمی‌آمدند مجوز ساخت هتل در آن شهر بدهند و اندکی مدارا می‌کردند؛ مثلا در شهری مانند کلیبر که کشش مسافرت ندارد، ایجاد هتل 4و 5 ستاره مفهوم ندارد. درواقع هتل 5ستاره تعریف دارد. حداقل 200کارمند می‌خواهد. درحالی‌که اگر چنین هتلی در کلیبر ساخته شود در طول سال شاید 200مسافر هم آنجا نرود.
خب این هتل چگونه می‌خواهد خود را مدیریت کند؟ به همین‌خاطر می‌گویم اینها نیازسنجی نشده است. البته سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مدعی است که نیازسنجی شده است، ولی من می‌گویم به مفهوم واقعی این اتفاق نیفتاده که اگر افتاده بود باید خود را نشان می‌داد. باید به سرمایه‌گذار گفت که کجا امکان ساخت هتل وجود دارد. الان در تهران نیاز بسیاری به‌وجود هتل 5 ستاره است. چند هتل 5 ستاره در همین تهران وجود دارد؟
تهران شهری است که از همه بیشتر به هتل نیاز دارد اما چرا هتل ساخته نمی‌شود؟ چون گران تمام می‌شود. می‌دانید زمین در تهران متری چند است؟ طبق قانون، سازمان ملی زمین و مسکن و شهرداری‌ها موظف هستند زمین را به نرخ تمام‌شده با حداکثر تخفیف به متقاضیان ساخت هتل بدهند. چرا در تهران این اتفاق نمی‌افتد؟ بنابراین باید تمام تمرکز خود را برای ساخت هتل در شهرهایی بگذاریم که واقعا نیاز به هتل دارند. نهضت هتل‌سازی هم باید در عمل خود را نشان بدهد. هتلدارها معتقدند این نهضت باید با داشتن مطالعات نیازسنجی همراه شود و در عمل خود را نشان بدهد.
آنچه تاکنون ما متوجه شده‌ایم نهضت هتل‌سازی در ایران چندان خود را نشان نداده و برندهای خارجی مثل آکور که به ایران آمده‌اند به‌دنبال سرمایه‌گذاری در صنعت هتلداری و هتل‌سازی ایران نیستند و بیشتر به‌دنبال فروش برند خود در ایران هستند؛ یعنی سرمایه به ایران نمی‌آورند، فقط می‌گویند تکنولوژی و دانش می‌فروشیم و در ازای آن از بابت فروش هتل درصد می‌گیریم. تا الان هم اینگونه جلو آمده‌اند.
◀️ اما به صورت مداوم اعلام می‌شود که سرمایه‌گذاران خارجی در ایران هتل می‌سازند.
خیر، اینگونه نیست. تا الان هم برای این کار نیامده‌اند.
◀️ آکور گفته بود تصمیم دارد 100هتل در ایران بسازد.
خیر اینگونه نیست. 100هتل رقم کمی نیست. دردولت قبل هم می‌گفتند به‌قدری هتل در ایران بسازیم که نتوانید بشمارید. حالا حکایت اینهاست. من فکر می‌کنم اشتباه شده است. شاید آکور به‌دنبال توسعه برند خود در ایران روی 100هتل است؛ یعنی به مجموعه‌های هتلی می‌گوید برند آکور را به شما می‌دهم و از بابتش از فروش یا سود هتل 2تا 5 درصد می‌گیرم.
◀️ پس این عرب‌ها و ترکیه‌ای‌ها و آلمانیها که به ایران آمده‌اند برای چه کاری است؟
دنبال برندفروشی آمده‌اند. آکور آمده فرودگاه امام 2 هتل را گرفته و حتی یک ریال هم تاکنون سرمایه‌گذاری نکرده است و فقط درصد می‌برد.
◀️ درصد آنها مشخص است؟
اینها محرمانه می‌ماند و اعلام نمی‌شود. ما هم دقیقا نمی‌دانیم. مثلا در تبریز هتل کایا افتتاح شد ولی یک ریال سرمایه‌گذاری خارجی نشده است. در حقیقت فقط برند خود را به ایران داده و درصدش را از این بابت می‌گیرد. مالک این برند هم یک ایرانی مقیم ترکیه است نه اینکه ترکیه‌ای‌ها آمده و سرمایه‌گذاری کرده و هتل کایا را ساخته باشند. اینها آمده‌اند و برندشان را داده‌اند. برند هم‌زمانی معنا و مفهوم پیدا می‌کند که باعث افزایش ضریب اشغال و درآمد هتل شود. آکور نام برند خود را بر هتل فرودگاه امام خمینی گذاشته است ولی در عمل این هتل افزایش ضریب اشغال پیدا نکرده خب این برند به چه دردی می‌خورد؟ اینها معمولا در تمام دنیا به برند فروشی توجه دارند. آکور هم اینگونه است. مثل همین غذاخوری‌ها که می‌بینید هر کجای ایران سفر کنید برند آنها وجود دارد. در حقیقت این محصول، برند خود را فروخته است. نرفته رستوران را از صفر تا صد بسازد. فقط تابلوی خودش را داده است و درصد می‌برد.
◀️ پیش از برگزاری همایش بین‌المللی سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری، معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی خبر داد که بیش از 160 هتل در دست احداث است. این آمارها واقعی است؟
اعلام این موضوع اشتباه است و شفاف بیان نمی‌شود. اینها کاری که کرده‌اند نامه زده‌اند به شهرداران و فرمانداری‌ها و استاندارها که به‌دنبال سرمایه‌گذاری هستند. مثلا شهردار تبریز 10زمین مشخص کرده است برای ساخت هتل و بعد معرفی کرده به این دوستان که این زمین‌ها وجود دارند. جمع کل اینها شده است چندین زمین برای سرمایه‌گذاری. این اقدام مفهومش این نیست که هتل احداث می‌شود. در حقیقت اینها به‌دنبال یافتن سرمایه‌گذار هستند و تنها زمین هتل‌ها مشخص است.
◀️ اینکه گفته شود تا پایان سال این میزان هتل در دست احداث است شوی تبلیغاتی است؟
بله معتقدم بیشتر تبلیغاتی است.
◀️ تبلیغات اینچنینی چه تأثیری بر صنعت موجود هتلداری و هتل‌سازی ایران دارد؟ اینکه مدام گفته شود آلمانیها و ترک‌ها و... برای ساخت هتل به ایران آمده‌اند چه تأثیری در این صنعت دارد؟
تا زمانی که زیاده‌روی نشود این تبلیغات تأثیر مثبت دارد اما اگر بیش از حد تکرار شود و بعد از 2سال مشخص شود اتفاقی نیفتاده است آن‌وقت همه دلسرد می‌شوند. حتی سرمایه‌گذاری که واقعا تصمیم داشته برای ساخت هتل به ایران بیاید هم بعد که ببیند 2سال گذشته و آنچه گفته شده اتفاق نیفتاده ممکن است برای همیشه پشیمان شود. چون می‌گوید حتما ساخت هتل در ایران توجیه اقتصادی کافی نداشته است که هتل‌سازهای خارجی اقدام به ساخت و احداث هتل نکرده‌اند.
◀️ وضعیت کنونی هتلداری و هتل‌سازی با سرمایه داخلی چگونه است؟
خیلی از برج‌سازها و سرمایه‌گذاران، علاقه‌مند به ورود به هتل‌سازی هستند ولی چون هنوز مشکلات زیربنایی وجود دارد که حل نشده باقیمانده، موانع بزرگ برای ورود آنها به هتل‌سازی همچنان وجود دارد.
◀️ معتقدیدهتلداری وهتل‌سازی در شرایط فعلی زیانده است؟
نسبت به سرمایه‌ای که برای احداث آن هزینه می‌شود توجیه ندارد؛ البته در تمام ایران هم اینگونه نیست. در برخی شهرها سودده است و در برخی شهرها توجیه ندارد. نمی‌توانیم بگوییم در ایران زیانده است، باید نسبت به مناطق کشور قضاوت کنیم.
◀️ در شهری مانند اصفهان به‌صورت مداوم اعلام می‌شود هتل خالی نیست آیا این واقعیت دارد؟
خیر! در طول سال اینگونه نیست فقط در پیک سفر این اتفاق می‌افتد چون سفر در ایران فصلی است اما هیچ‌گاه نداشتیم که یک هتل در طول سال پر باشد.
◀️ تا چه اندازه با ورود سرمایه‌گذار برای ساخت هتل موافق هستید؟
درصورتی که خارجی‌ها سرمایه به ایران بیاورند و در کنارش با ایرانی‌ها مشارکت کنند اتفاق خیلی خوبی است ولی اینکه بیایند و به‌دنبال این باشند که چیزی از ایران بگیرند و ببرند، خیر. فعلا بیشتر اهداف خارجی‌ها بر برندفروشی استوار بوده تا احداث هتل در ایران.
◀️ در سال‌های اخیر به‌صورت مداوم شنیده‌ایم که همه هتل‌های ایران پر هستند و خارجی‌ها به‌دلیل نبود هتل تورهایشان به ایران را کنسل می‌کنند.
پیک سفر ما برای خارجی‌ها مهرماه و اردیبهشت‌ماه است. در مهرماه برای تهران و اصفهان این مشکل وجود دارد. اینکه بگوییم ایران این مشکل را دارد، کم‌لطفی در حق هتل‌هایی است که خالی از مسافر هستند. مسئولین باید به تفکیک صحبت کنند؛ مثلا بگویند که در مهرماه فقط هتل‌های 4 و 5 ستاره در اصفهان جا ندارند. در اصفهان دیده‌ام که همه ترجیح می‌دهند بروند هتل عباسی، درحالی‌که هتل‌های خالی و مشابه نیز در اصفهان در همان پیک سفر خالی هستند. بنابراین اگر یک شهر یا یک هتل مبنای قضاوت قرار بگیرد اشتباه بزرگی است.
◀️ بحث‌هایی که در مورد نبود هتل در ایران گفته می‌شود تبعات ندارد؟
این بحث‌ها موجب می‌شود خیلی از گردشگرانی که می‌خواهند به ایران سفر کنند فکر کنند واقعا هتل‌های کشور پر هستند و جایی برای اقامت وجود ندارد و از مسافرت پشیمان شوند. این حرف‌ها همچنین باعث می‌شود همین سازمان‌های مسئول، مثل سازمان امور مالیاتی کشور، با نگاه سختگیرانه، مالیات هتل‌ها را علی‌الراس ببندند چون فکر می‌کنند واقعا هتل‌های ایران در طول سال پر هستند. باید براساس یک مکانیسم آماری سخن بگوییم. اگر مبنای آماری وجود داشت دیگر این مشکلات پیش نمی‌آمد. آن‌وقت می‌توانستید ببینید در تبریز و اصفهان و تهران چه خبر است. نظام جامع آماری باید ایجاد شود. هنوز متأسفانه این نظام که مبنای همه برنامه‌ریزی‌هاست در کشور وجود ندارد.
◀️ در بحث هتل‌سازی آیا رانت‌ها یا سوءاستفاده‌هایی وجود دارد؛ مثلا یک سرمایه‌گذار زمین برای ایجاد هتل بگیرد و بخش‌هایی از آن‌را تفکیک کند و بفروشد؟
این اتفاق شدنی نیست چون هتل تعریف دارد. وقتی زمین برای هتل گرفته شود به‌عنوان کاربری هتل ثبت شده است و تغییر کاربری امکانپذیر نیست. قانون مصوب مجلس در این مورد وجود دارد. حتی برای تغییر کاربری نیز فردی که زمین برای ایجاد هتل گرفته است درصورت آنکه بخواهد تغییر کاربری بدهد باید تمامی خسارت و مبلغ زمین را بپردازد. بنابراین قانون راه این سوءاستفاده‌ها را بسته است و اجازه اینکار را نمی‌دهد. اگر همچنین اتفاقی افتاده باشد فردی که اینکار را کرده مجرم است.
◀️ موضوع دلالی اتاق هتل‌ها چیست؛ اینکه مثلا اتاق هتل‌ها را پیش از پیک سفر خریداری می‌کنند تا در فصل سفر به قیمت بالاتر بفروشند؟
این البته نامش دلالی نیست. در تمام دنیا این کار توسط آژانس‌های گردشگری مرسوم است و تعدادی اتاق را از مدت‌ها پیش برای تورها می‌گیرند.
◀️ این اتفاق دلالی نیست؟
اگر شخص بگیرد دلالی است ولی اگر آژانس بگیرد دلالی نیست چون آژانس تا اتاق نگیرد اصلا نمی‌تواند تور خود را بفروشد. حالا اگر آژانس بیاید اتاقی را که گرفته بیشتر از نرخ مصوب بفروشد بله کارش دلالی و خلاف قانون است.
◀️ این اتفاق در هتل‌های ایران می‌افتد؟
به‌ندرت. آژانس‌ها معمولا نرخ مصوب را رعایت می‌کنند.
◀️ چه‌میزان سرمایه برای احداث هتل 4یا 5 ستاره لازم است؟
ساخت و تکمیل هر اتاق در یک هتل لوکس و 5 ستاره یک میلیارد تومان هزینه دارد، البته به غیراز زمین؛ یعنی اگر یک هتل 200 اتاق دارد باید 200 میلیارد تومان هزینه کند تا هتلش تکمیل شود.
◀️ برای یک هتل 100 میلیارد تومانی‌دولت چقدر باید تسهیلات بدهد؟
به غیراز زمین براساس قانون، دولت باید 70درصد را پس از 20تا 30 درصد پیشرفت فیزیکی کار به‌صورت وام به سرمایه‌گذار بدهد. البته الان تقاضا برای هتل زیاد و سرمایه دولت محدود است. اینگونه نیست که هر شخصی بخواهد هتل بسازد تسهیلات بگیرد.
◀️ به ازای این تسهیلات بهره هم گرفته می‌شود؟
بله، الان کمترین بهره از محل صندوق توسعه ملی با 16درصد است. حتی برخی بهره‌های بانکی تا 32درصد هم متغیر است. درصورتی که الان انتظار داریم بهره بانک‌ها که پایین آمده است بهره تسهیلات مرتبط با هتل‌سازی نیز پایین بیاید.
◀️ مهم‌ترین موانع برسر راه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای ورود به عرصه هتلداری و هتل‌سازی که نیاز به ورود مجلس یا دولت دارد، کدام است؟
یکی همین بحث معافیت 100درصدی مالیاتی و معافیت تجهیزات گمرکی است؛ مثلا آسانسوری که مورد نیاز یک هتل 20 طبقه است یا موکت مخصوص برای یک هتل 5 ستاره که ضد‌آتش و ضد‌آلرژی است در ایران وجود ندارد و باید از خارج‌کشور وارد شود. در وسایل چوبی الان ایران بهتر است؛ حتی کایا در تبریز وسایل چوبی‌اش را از تبریز خریداری کرده است چون می‌داند که کیفیت وسایل چوبی ایران بهتر از ترکیه و حتی 50 درصد ارزان‌تر از آن کشور است. تجهیزات هتلی تنها 10درصد از کل تجهیزات هتل است که گمرک برای آنها تعرفه 100درصدی به‌عنوان کالای لوکس بسته است.
موضوع دیگر این است که متولیان ما به‌شدت از هتل‌های موجود غافلند و افکارشان فقط بر احداث هتل جدید متمرکز است، درحالی‌که در دنیا می‌گویند اول بیاییم هتل‌های موجود را سامان بدهیم که تسهیلات مورد نیاز آنها یک‌دهم تسهیلاتی است که برای ساخت هتل لازم است. بازدهی آنها نیز بیشتر است چون شش‌ماهه می‌توان آنها را به چرخه بهره‌برداری جدید وارد کرد و ساماندهی‌شان پول بسیار کمی می‌خواهد. متأسفانه در این مورد توجه چندانی در ایران نمی‌شود.
