گردشگری یکی از بخش‌های مهم اقتصاد ژاپن است. در حال‌حاضر امور گردشگری این کشور در وزارتخانه زمین، زیرساخت، حمل‌ونقل و گردشگری پیگیری می‌شود.
در اکتبر سال 2008، ذیل این وزارتخانه، اداره گردشگری ژاپن تاسیس شد. همکاری با بخش‌های خصوصی و دولتی و تقویت روابط دیپلماتیک و تبلیغ اثربخش کشور به‌عنوان یک مقصد گردشگری از جمله وظایف این نهاد به‌شمار می‌روند. در همین حال، قانون اصلی ارتقای گردشگری ژاپن از ژانویه 2007 اجرا شد. این قانون جدید، گردشگری را یکی از ارکان مهم کشور برمی‌شمارد. براساس این قانون، دولت برنامه اصلی ترفیع گردشگری ملی را آماده کرده که در آن به اهداف و خط‌مشی‌های اساسی تبدیل ژاپن به کشور گردشگری اشاره شده است. این برنامه خط‌مشی‌ها و اقدامات مدنظر را به شیوه‌ای جامع و نظام‌مند مشخص می‌کند.
روندهای بازار
در سال 2008، سرانه سفرهای داخلی دارای اقامت شبانه، 55/ 1 سفر برای هر نفر و سرانه شب - اقامت در سفرهای داخلی 44/ 2 شب بوده است. همچنین برنامه تبلیغاتی بازدید از ژاپن با مشارکت بخش خصوصی و دولتی در دست اجرا است. هدف این برنامه افزایش بازدیدکنندگان درون‌مرزی عنوان می‌شود.
از سوی دیگر، به دلیل افزایش ارزش ین و نیز بحران جهانی اقتصاد در اواخر 2008، تعداد بازدیدکنندگان درون‌مرزی در همان سال در رقم 35/ 8 میلیونی سال قبل، ثابت ماند. دولت ژاپن برای جامه‌عمل پوشاندن به شعار «ملت دوستدار گردشگری» که هدفش رسیدن به 20 میلیون بازدیدکننده برون‌مرزی تا پایان سال 2010 بود، بر گسترش مبادلات بین‌المللی دوجانبه تاکید داشت.
آنها برای تحقق این امر، اقداماتی در همکاری نظام‌مند با بخش‌های دولتی و خصوصی انجام دادند؛ نظیر در نظر گرفتن سال‌های معادل گردشگری با دیگر کشورها و توسعه راهبردی مقاصد گردشگری برای گردشگران برون‌مرزی ژاپن. خط‌مشی ابلاغی از سوی نخست‌وزیر حاکی از آن است که شمار کنفرانس‌های بین‌المللی مهم باید تا 50 درصد افزایش یابد و این کشور به بزرگ‌ترین مقصد برگزاری کنفرانس در آسیا تبدیل شود. از این‌رو برنامه تبلیغاتی بازدید از ژاپن تلاش برای جذب کنفرانس‌های بین‌المللی بیشتر را در دستور کار خود قرار داده است.
در حوزه منابع انسانی، در طول سال‌های گذشته ظرفیت ورود به مدارس و دانشگاه‌هایی که به تربیت نیروی انسانی مورد نیاز بخش گردشگری پرداخته‌اند، یک هزار و 665 نفر افزایش داشته است. این تعداد در 16 دپارتمان دارای مقاطع تحصیلات تکمیلی توزیع شده است. در سال مالی 2007، موسسات آموزشی کشور، 3520 ظرفیت برای دانشجویان گردشگری در 34 گروه آموزشی و 33 دانشکده مهیا کردند.
در همین حال دولت ژاپن «شورای بررسی بین بخشی آموزش منابع انسانی گردشگری» را تاسیس کرد که این شورا اقدامات لازم را برای آموزش منابع انسانی گردشگری بررسی می‌کند و اطلاعات به‌دست آمده را در اختیار دولت قرار می‌دهد. کارگروه بهره‌برداری از دوره‌های کارآموزی نیز به منظور بررسی چالش‌ها، راه‌های بهبود پذیرش دانشجویان کارآموز توسط منابع مرتبط با گردشگری تاسیس شد. از سوی دیگر، به منظور افزایش رقابت‌پذیری بین‌المللی مقاصد گردشگری، دولت ژاپن در همراهی با دیگر ذی‌نفعان نظیر سازمان‌های خصوصی، دولت‌های محلی، کارکنان گردشگری و ساکنان از اقدامات و فعالیت‌هایی که با هدف ارتقای گردشگری صورت پذیرد، حمایت می‌کند.
چالش‌های جدید
دولت ژاپن جذب 20 میلیون گردشگر در سال 2020 را از طریق افزایش جذابیت ژاپن به وسیله مهمان‌نوازی، به عنوان راهبرد میان‌مدت و بلندمدت گردشگری درون‌مرزی تدوین کرده است. این استراتژی به دنبال تحقق دیدگاه تبدیل ژاپن به کشوری دوستدار گردشگری است.
این پیشنهاد سه بخش اصلی دارد؛ ارتقای برون‌مرزی، بهبود مهمان‌پذیری و سیستم‌های اقامتی و جذب میزبانی کنفرانس‌ها و رویدادهای بین‌المللی. برای تحقق این هدف اقداماتی به شرح زیر تعریف شده‌اند: ارتقای برون‌مرزی: ساخت برند ژاپن که بر مبنای تنوع این کشور ایجاد شده است، ژاپن را به عنوان مقصد مطلوب با کیفیت که ارائه‌دهنده تجارب مسافرتی شگفت‌انگیزی فراتر از انتظار است، ارتقا می‌دهد.
بهبود میهمان‌پذیری و سیستم‌های اقامتی: به منظور اثبات مهمان‌پذیری ملت ژاپن صدور ویزا (نظیر اعطای ویزاهای گردشگری انفرادی به اتباع چینی بدون تورگردان)، بررسی‌های پلیس مهاجرت، اطلاع‌رسانی، علائم راهنما و سیستم‌های اقامت بهبود می‌یابد.
جذب میزبانی کنفرانس‌ها و رویدادهای بین‌المللی: خط مشی گردشگری بر جذب گردشگران مایس (گردهمایی، کنفرانس، رویدادها و نمایشگاه‌های گردشگری ترفیعی) تاکید دارد.
یکی از برنامه‌های موفق اخیر
در عین حال، بخش‌های دولتی و خصوصی ژاپن برای برنامه بازدید از ژاپن که هدفش تبلیغ جاذبه‌های گردشگری ژاپن در خارج کشور و توسعه و حمایت از محصولات گردشگری جذاب است، با یکدیگر همکاری می‌کنند. دولت ژاپن، 12 کشور کره، تایوان، چین، هنگ‌کنگ، تایلند، سنگاپور، ایالات متحده، کانادا، انگلستان، آلمان، فرانسه و استرالیا که بیشترین بازدیدکننده را به ژاپن می‌فرستند، به عنوان بازارهای هدف و دارای اولویت خود تعیین کرده است و فعالیت‌های ارتقایی خود را در آنها انجام می‌دهد.
بین سال 2003 یعنی زمانی که «برنامه بازدید از ژاپن» شروع شد و سال 2007 تعداد اتباع خارجی که از ژاپن بازدید کردند، حدود 14/ 3 میلیون نفر افزایش یافت. البته از این تعداد 90 درصد برای اهداف گردشگری به ژاپن آمده بودند. این در حالی است که بدون اجرای برنامه مذکور، 17 سال طول می‌کشید تا چنین رشدی محقق شود. ژاپن سال 2010 را «سال بازدید از ژاپن» تعیین کرد و تبلیغات گسترده‌ای برای جذب گردشگران انجام داد.
حمید ضرغام / علی اصغر شالبافیان
منبع: کتاب سیاست های گردشگری کشورها (مطالعه تطبیقی) / دنیای اقتصاد
