فرآیند بازگرداندن الواح هخامنشی به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود، روندی که برای بازگشت این اشیاء طی شده غیرقابل بازگشت است و فقط یک رای دیگر تا ورود این اشیاء تاریخی فاصله داریم.
محمدرضا کارگر مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول تاریخی گفت: فرآیندی که برای بازگرداندن الواح هخامنشی طی شده است غیرقابل بازگشت است و فقط یک رای دیگر تا بازگشت این اشیاء به کشور باقی مانده است.
وی با بیان اینکه باقیمانده الواح هخامنشی در آینده نزدیک به کشورمان تحویل داده می‌شود، اضافه کرد: پیگیری و تلاش برای بازگرداندن اشیاء تاریخی ایران که به کشورهای دیگر قاچاق شده است، جزء رسالت‌های مهم سازمان میراث فرهنگی است، اما نکته اینجاست که با کشف این اشیاء ما می‌توانیم فرآیند بازگرداندن را در پیش بگیریم.
کارگر تصریح کرد: محموله‌های قاچاق اشیاء تاریخی از دو طریق شناسایی می شود، ممکن است مراجع قضایی کشورهایی که اشیاء به آنجا قاچاق شده این محموله ها را شناسایی کند و یا احتمال دارد پلیس بین الملل(اینترپل) و گمرک کشورها اقدام به شناسایی این اشیاء کنند، در هر صورت با توجه به عضویت بسیاری از کشورها در کنوانسیون ۱۹۷۰ یونسکو مبنی بر الزام کشورها به بازگرداندن اشیاء تاریخی قاچاق به کشورهای صاحب آثار، پیگیری بازگرداندن محموله‌های اشیاء تاریخی با کشف این آثار در کشورها آغاز می‌شود.
مدیرکل امور موزه‌ها و اموال منقول تاریخی کشور در ادامه به وجود آثار و اشیاء تاریخی ایران در موزه‌های خارجی اشاره کرد و افزود: افراد بسیاری هستند که از وجود اشیاء تاریخی ایران در موزه‌های خارجی ابراز تعجب می‌کنند و انتظار بازگرداندن این اشیاء را دارند، متاسفانه بازگرداندن این آثار بسیار زمانبر است و فرآیند دشواری دارد.
وی گفت: در مقاطعی از تاریخ کشورمان، به ویژه در دوره قاجار، مجوزهایی به افراد خارجی داده می‌شد که به آنها اجازه می‌داد در قالب حفاری‌های تجاری و در قبال پرداخت مبالغی ناچیز، تمامی اشیاء کشف شده را با خود از کشور خارج کنند، بیشتر آثار تاریخی ایران که امروز در موزه‌های خارجی به نمایش گذاشته شده است، مربوط به این دوران است.
کارگر تصریح کرد: ممکن است در این میان برخی آثار هم متعلق به آن دوران نباشد و به صورت قاچاق به کشورهای دیگر وارد شده باشند، اما ارائه ادله و مدارک قانونی در این خصوص بسیار دشوار است و فرآیند دشواری دارد، ورود به این پرونده‌ها هزینه‌های بسیار زیادی به بار می آورد، چراکه ما باید در ابتدا مالکیت این آثار را ثابت کنیم و در مراحل بعدی اثبات اینکه اشیاء در دورانی که خروج آثار مجاز بوده، صورت نگرفته است.
الواح هخامنشی شامل بیش از ۳۰ هزار لوح بود که در سال ۱۳۱۴ بر اساس مصوبه دولت از طریق کشتی به موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو فرستاده شد و سال ۱۳۱۶ به آنجا رسید. بر آن اساس قرار بود در مدت سه سال بررسی‌های کارشناسی و مطالعات روی این الواح انجام و به ایران برگردانده شود، چند سال نخست که این اقدام انجام نشد، اما با پیگیری‌ها بخشی از الواح در سال ۱۳۲۷ و بخشی نیز در سال ۱۳۵۰ به کشور بازگردانده شد. همچنین بخش دیگری از آنها در سال ۱۳۸۳ به ایران برگردانده شد، اما هنوز بخشی از الواح در آن موسسه است.
از سوی دیگر در انفجاری که در سال ۱۹۹۷ میلادی در بیت‌المقدس رخ داد چند یهودی به بهانه جبران خسارت و ارتباط واهی ایران با این انفجار درخواست توقیف الواح را کردند و در نهایت با رای دادگاه این الواح توقیف شد. در جلسات دادگاه‌هی که در این زمینه برگزار شد، نمایندگان ایران ثابت کردند که الواح جنبه تجاری ندارند و آثاری با جنبه فرهنگی و مطالعاتی بوده و قابل توقیف نیستند. در طول چند سال گذشته و به دنبال برگزاری دادگاه برای تعیین سرنوشت این الواح پژوهشی و تاریخی، وکلای مرکز شرق‌شناسی شیکاگو نیز اعلام کردند که الواح هخامنشی تجاری نیستند و دادگاه نباید آنها را توقیف می‌کرد. در نهایت با پیگیری‌های جدی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در طول ۳ سال گذشته به نظر می رسد پرونده الواح هخامنشی ایران به زودی با بازگشت این اشیاء، بسته می‌شود. / میراث آریا
