به باور فعالان صنعت گردشگری کشور، برگزاری نمایشگاه‌های گردشگری در مقیاس بین‌المللی، امری است که باید به شرکت‌های دارای تخصص در این زمینه سپرده شود؛ شرکت‌هایی که بازارهای جهانی را می‌شناسند و از ابزار و اعتبار لازم برای جلب حضور شرکت‌های بزرگ و مطرح دنیا برخوردارند.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در توصیف شرایط برگزاری نمایشگاه دهم که پنج‌شنبه گذشته به اتمام رسید، از دو برابر شدن حضور هیات‌های خارجی شرکتکننده در این نمایشگاه خبر داد. مرتضی رحمانی موحد در این‌باره گفت: «در نمایشگاه امسال، شرکت‌هایی از 21 کشور حضور داشتند که سالن شماره 5 را به آنها اختصاص دادیم.» او افزود: «حضور این شرکت‌ها، علاقه و تبلیغاتشان نشان می‌دهد که روی این نمایشگاه به عنوان یک ظرفیت همکاری حساب کرده‌اند و نمایشگاه توانسته جای خود را در عرصه فعالیت‌های بین‌المللی باز کند.»
رحمانی موحد با بیان اینکه این نمایشگاه به کانونی برای معرفی، تعامل و بستری برای بازاریابی و مشارکت با طرف‌های ایرانی، اطلاع از وضعیت گردشگری ایران و تنظیم قراردادها و برنامه‌های مشترک‌شان تبدیل شده است، اظهارکرد: «نتایج حاصل از این سه دوره اخیر که نمایشگاه بر محتوا و مدیریت کیفی تمرکز داشته، نشان‌دهنده این است که در مسیر درستی قرار گرفته‌ایم و به طرف بهتر شدن پیش می‌رویم.»
او همچنین در این مورد که روند موجود به معرفی نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تهران به عنوان قطب معرفی صنعت گردشگری ایران و یک کانون تاثیرگذار در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شود، ابراز امیدواری کرد.
فروش مستقیم تورهای خارجی
در همین حال، رئیس جامعه تورگردانان با تاکید بر اینکه 80 تا 90 درصد نمایشگاه گردشگری تهران، داخلی است، به خبرنگار ما می‌گوید: «شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه که غالبا متشکل از شرکت‌های داخلی هستند، با هدف فروش تورهای خود در آستانه تعطیلات سال جدید در این رویداد حضور می‌یابند.» ابراهیم پورفرج اضافه می‌کند: «شرکت‌های خارجی حاضر در نمایشگاه هم که غالبا صاحب نماینده مستقیم در ایران هستند، برای فروش مستقیم تورهای خارجی به مقصد کشورهای خود در نمایشگاه شرکت می‌کنند.» به گفته او، گرچه هدف تمامی کسب‌وکارهای گردشگری از حضور در نمایشگاه‌های دنیا از جمله نمایشگاه‌های معتبری همچون ITB برلین، فیتور اسپانیا و نمایشگاه لندن، معرفی و فروش محصولاتشان است اما آنچه این رویدادها را معتبر می‌کند و به حضور گسترده کشورهای گوناگون منجر می‌شود، تعدد و تنوع غرفه‌های حاضر و دسترسی به شرکت‌های بزرگ و جهانی در عرصه گردشگری است.
پورفرج تصریح می‌کند: «برگزارکننده نمایشگاه، شرکت‌کنندگان در نمایشگاه و نیز بازدیدکنندگان، سه گروه ذی‌نفع در جریان شکل‌گیری هر نمایشگاهی هستند که هر یک با اهداف مشخص در این گردهمایی حضور می‌یابند؛ در این میان، صاحبان غرفه‌ها، با استفاده از فرصت ایجاد شده برای ترتیب دادن گفت‌وگوهای کلان با طرف‌های خود در دیگر کشورها که منجر به تعریف همکاری‌های مشترک در حوزه خرید و فروش کالاها و خدمات گردشگری می‌شود، برنامه کاری یکساله خود را طرح‌ریزی می‌کنند.» این تورگردان اما خاطرنشان می‌کند که به‌دلیل عدم حضور شرکت‌های بزرگ از کشورهای گوناگون دنیا در نمایشگاه بین‌المللی تهران، این فرصت فراهم نیست و این رویداد صرفا محلی برای گردهم آمدن شرکت‌های داخلی و اندک شرکت‌کنندگان خارجی برای فروش تورهای خود به مشتری‌های مستقیم است؛ آن‌هم در آستانه آغاز سال جدید که افزایش تقاضا برای سفرهای غالبا خارجی را در پی دارد.
پورفرج برون‌سپاری مسوولیت برگزاری نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به شرکت‌های متخصص در این حوزه را راه‌حل اعتباربخشی به این نمایشگاه می‌داند و با اشاره به اینکه این پیشنهاد بارها با مسوولان دولتی برگزارکننده سازمان در میان گذاشته شده، اظهار می‌کند: «این شرکت‌ها با سابقه برگزاری حرفه‌ای نمایشگاه‌های جهانی معتبر، می‌توانند نمایشگاه تهران را به یک رویداد بین‌المللی صاحب‌نام بدل کنند؛ آن‌گونه که با فراهم آوردن زمینه حضور 150 تا 160 کشور در نمایشگاه‌های گردشگری معتبر، نام این نمایشگاه‌ها را در تقویم جهانی گردشگری به‌صورت شاخص در اذهان فعالان این صنعت حک کرده‌اند.»
استفاده از شرکت‌های خارجی برگزارکننده نمایشگاه
در همین مورد، مدیرعامل یکی از هلدینگ‌های گردشگری تاکید می‌کند: «اگر این امکان به‌وجود آید که نمایشگاه تهران تحت نظارت شرکت‌های برگزارکننده نمایشگاه‌هایی همچون فیتور یا ITB برگزار شود، اتفاق بزرگی را در حوزه برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی در کشور شاهد خواهیم بود.» حسن تقی‌زاده انصاری در حاشیه نشست بررسی تجارب فعالان شرکتکننده در نمایشگاه‌های بین‌المللی گردشگری در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران به خبرنگار ما می‌گوید: «در این راستا، از مشاوران این نمایشگاه‌ها دعوت به عمل آمد اما شکل‌گیری چنین همکاری، در گرو تامین منابع مالی از سوی سازمان گردشگری برای عقد قرارداد در این زمینه است.»
او که مهم‌ترین انگیزه شرکت در نمایشگاه‌های گردشگری با ابعاد جهانی را بازاریابی و معرفی و فروش محصولات گردشگری می‌داند، در توصیف نمایشگاه گردشگری امسال اظهار می‌کند: «اگر بخواهم نمایشگاه دهم را که هفته گذشته برگزار شد با دوره‌های قبل آن مقایسه کنم باید بگویم این نمایشگاه هم از نظر کمی و هم کیفی رشد خوبی داشت؛ همچنین غرفه‌سازی‌ها و استفاده از ابزارهای الکترونیکی نیز قابل توجه بود و حضور شرکت‌های خارجی نیز پررنگ‌تر از سال‌های قبل بود.» این فعال اقتصادی تصریح می‌کند: «با این‌همه، زمان برگزاری این نمایشگاه به‌دلیل انباشت کارهای پایان سال، چندان برای شرکت‌های داخلی مناسب نیست؛ چراکه در این زمان، غالب کسب‌وکارها در تدارک فروش و آماده‌سازی برنامه‌ها و محصولات نوروزی خود هستند و به این دلیل نمی‌توانند با تمرکز و برنامه، در نمایشگاه حضور یافته و با طرف‌های خارجی وارد مذاکره شوند.» انصاری می‌افزاید: «نکته دیگر آن است که این نمایشگاه به‌دلیل حضور کم تعداد شرکت‌های خارجی برای جذب تورهای ورودی چندان مناسب نیست و بیشترین مذاکرات در سطح داخلی یا برای فروش تورهای خارجی نمایندگان غیرایرانی حاضر در نمایشگاه اختصاص می‌یابد.»
وی استفاده از مشاوران خارجی در برگزاری نمایشگاه، گسترش بخش بین‌الملل نمایشگاه و نیز کمرنگ‌تر کردن بخش صنایع وابسته گردشگری و در عوض، پرداختن بیشتر به عرصه مستقیم گردشگری که محصولات سفر و هتلداری در زمره آنهاست را ازجمله مسائلی می‌داند که در نظر گرفتن آنها به ارتقای کیفی و جایگاه نمایشگاه گردشگری تهران در سطح جهانی کمک خواهد کرد. این آژانس‌دار در ادامه اضافه می‌کند: «دانشجویان گردشگری نیز می‌توانند با حضور در این نمایشگاه، به ارزیابی این رویداد پرداخته و با ارائه گزارش‌های دقیق و علمی، معیارها و شاخص‌های برگزاری آن را بهبود ببخشند.» او البته، مطرح شدن به عنوان یک نمایشگاه منطقه‌ای موفق را در برهه کنونی، هدف‌گذاری منطقی‌تری می‌داند و موفقیت در عرصه جهانی را اهداف بلندمدت‌تری عنوان می‌کند که در ادامه موفقیت منطقه‌ای به‌دست خواهد آمد.
انصاری همچنین به حضور ایران در نمایشگاه‌های جهانی نیز اشاره و در این خصوص تصریح می‌کند: «متاسفانه به‌رغم تاکید هر ساله بخش خصوصی، ایران برند مشخصی برای حضور در این رویدادها ندارد؛ حتی انتخاب رنگ غرفه‌ها نیز به‌عنوان یک مساله همیشگی مطرح بود که البته با پییشنهاد‌هایی که ارائه شد، رنگ فیروزه‌ای که ایران را با آن می‌شناسند انتخاب شده است.» به گفته او، دسترسی به فعالان گردشگری کشورهای گوناگون و نیز آشنایی با روش‌های نوین بازاریابی و جلب گردشگر، از جمله دستاوردهایی است که با حضور در نمایشگاه‌های مطرح جهانی به دست می‌آید. گرچه نمایشگاه دهم در مقایسه با سال‌های گذشته، با رشد تعداد بازدیدکنندگان و نیز شرکت‌کنندگان داخلی و خارجی همراه بوده، اما بدیهی است که تبدیل شدن به یک نام مطرح در میان دیگر رویدادهای گردشگری جهانی، از طریق پیمودن این مسیر با اتکا به شیوه‌های کنونی، ناممکن یا بسیار دور از دسترس خواهد بود. در این راستا، بهره بردن از توان مشاوره‌ای و نیز اجرایی شرکت‌های برگزارکننده نمایشگاه‌های بین‌المللی خوشنام که از تخصص و اعتبار لازم در این حوزه برخوردارند، علاوه‌بر اینکه در زمانی کوتاه، نمایشگاه تهران را در عرصه جهانی مطرح خواهد کرد، زمینه‌ای برای متحول کردن صنعت گردشگری ایران فراهم می‌کند. همچنین با ایجاد فرصت هر ساله حضور چندین هزار نفر به‌منظور برگزاری نمایشگاه در کشور، نقشی مهم در رونق این صنعت در زمان‌های کم‌رونق گردشگری ورودی خواهد داشت. / دنیای اقتصاد
