وقتی صحبت از خانه های استیجاری می شود، نخستین تصویر در ذهن مان، مردمان پلاکارد بدست کنار جاده ها، فریادزن های ترمینال ها و در نهایت این اواخر تبلیغات علنی در شبکه های اجتماعی تداعی می شود که همگی فی نفسه به زعم ما مروج بی اخلاقی اند و نشان از یک آشفتگی اشکارا در بازار اماکن اقامتی. بنابراین تنها راه چاره می تواند ساماندهی این خانه ها و تحت کنترل گرفتن فعالیت شان باشد حال آنکه این معضل، ریشه ای فراتر از مرزها و تصورات ما دارد و صنعت هتل جهان فراتر از باورهای ما درباره این خانه ها، ایشان را با نگاهی دیگر می نگرد تا بهانه ای باشد که طی دو شماره به ابعاد این موضوع در خارج و داخل بپردازیم.
از یک استارت آپ ساده تا پیشرفت در حد یک صنعت
پس از سال موفقیت آمیز به لحاظ درآمد برای صنعت هتل جهان در سال 2007 و همزمان با شروع بحران اقتصادی جهان در سال 2008، یک استارت آپ ساده به نام Airbnb در سان فرانسیسکو شکل گرفت تا راهی برای کمک به مردمی که قصد دارند اتاق های مازاد و یا خانه خود را برای روزهای محدود به صورت آنلاین اجاره دهند، باشد. فعالیتی که در برابر موج گردشگری امریکا حتی نمی توانست رقیبی برای هاستل ها یا هتل های یک و دو ستاره بحساب آید چه برسد به اینکه روزی بخواهد تهدیدی برای غول های امریکایی هتلداری جهان همچون هیلتون، ماریوت، ویندهام و حیات باشد.
اما در کمتر از یک دهه آنچنان رشد یافت که حالا از آن به عنوان پرچمدار industry Short-term rental – صنعت اجاره کوتاه مدت یاد می شود و رقیب و تهدیدی نه فقط برای هتل های امریکا بلکه برای تمام بزرگان هتل های جهان شده است تا جایی که به گزارش نیویورک تایمز در آوریل امسال، حالا ائتلاف زنجیره ها و گروه های هتلی امریکایی درصدد هرچه محدودتر کردن فعالیت این صنعت برآمده اند و در این راه از هیچ تلاشی فروگذاری نخواهند کرد.
چرا Airbnb نزد مردم محبوب شد؟
همانطور که اشاره شد فلسفه وجودی این فعالیت در آغاز تنها کمکی برای امرار معاش مردم از بابت اجاره آنلاین خانه یا آپارتمان های خویش بحساب می آمد که خیلی زود توانست جوانان ماجراجو و علاقه مند به تجربیات تازه را جذب کند تا در کنار تبلیغات کلامی آنان، رفته رفته تنوع موارد اجاره ای و گسترش دامنه امکانات و مقرون به صرفه بودن آن ها در برابر نرخ هتل ها از یک سو و تعدد خانه هایی از این دست در شهرهای مختلف و گسترش اشتهار این فعالیت از سوی دیگر سبب افزایش اقبال از آنان شود.
اگر تا دیروز تنها امکان اجاره تعداد محدودی از یک اتاق ساده و یا نهایتا خانه ای با حداقل امکانات در یک شهر فراهم بود، امروز کمتر شهری در جهان بویژه در امریکا و اروپا را می توان یافت که کمتر از ده ها مورد اجاره ای نداشته و تنوعشان تنها به اتاق محدود باشد. حالا تنوع قیمت و نوع امکانات به گونه ای است که برای خود صاحبان این خانه نیز موجب یک رقابت تنگاتنگ شده است و حتی برخی دیگر فراتر از تنها یک جای خواب، خدمات صبحانه و غذایی نیز ارائه می دهند.
از طرف دیگر، از آنجا که اساس این فعالیت بر اعتماد استوار است و گاهی صاحبخانه بی آنکه مهمان را ببیند تمام اسباب و اثاثیه خویش را در اختیار وی قرار می دهد گویی یکی از نزدیکان خویش است، اشتراک نظرات مهمانان خیلی زودتر از آنچه درباره هتل ها رخ داد به موفقیت رسید چراکه نوع این فعالیت بیش تر از جنس "مردم با مردم" – C2C بحساب می آید تا سایر تعاریف تجاری.
در همین حال مسوولان اداره این فعالیت هم با توجه به گستره شهرت خود درپی حفاظت از محبوبیت آنند. به طوری که پس از اعتراضاتی که در اواخر سال 2014 درباره نوعی از نژاد پرستی در انتخاب مهمانان از سوی برخی صاحب خانه ها با پرسش درباره دین و مذهب و یا انتخاب مهمان از روی رنگ پوست گزارش و رسانه ای شد، این حرکت با عذرخواهی رسمی شرکت همراه شد تا هر گونه حرکتی از این دست ممنوع و صاحبخانه ها ملزم به امضای توافق نامه ضد تبعیض شوند.
چرا Airbnb برای هتل ها تهدید شد؟
رشد فزاینده این فعالیت زمانی برای هتل ها زنگ خطر را بصدا درآورد که طیف مهمانان این خانه ها از همان پیش فرض اولیه یعنی مسافران با بضاعت کم آنچنان فراتر رفت که حتی مهمانان تجاری را هم دربرگرفت بویژه آنکه در ایامی همچون برگزاری نمایشگاه ها یا رویدادهای خاص، این دسته از خانه ها توانستند امکاناتی را در اختیار آن ها بگذارند که مسلما برخورداری از آن ها در یک هتل پنج ستاره مستلزم پرداخت هزینه های گزاف است.
معضل اصلی اما همان بی عدالتی در زمین بازی است. از این روی که این خانه ها برخلاف هتل ها هیچ تعهدی در قبال پرداخت مالیات ها و عوارض های متعدد و مسائل ایمنی و امنیتی ندارند و این، عرصه رقابت را بر هتل ها آنچنان تنگ کرده که اکتبر سال گذشته، بخشنامه ای در نیویورک صادر شد مبنی بر اینکه تنها کسانی می توانند در فعالیت خانه های استیجاری مشارکت داشته باشند که مدت زمان اجاره واحدهای آنان کمتر از سی روز نباشد در غیر اینصورت در مرحله نخست یکهزار دلار، در مرتبه دوم پنج هزار دلار و در مرتبه سوم با جریمه 7500 دلاری مواجه خواهند شد!
از سوی دیگر در حالی که افزایش تعداد اتاق ها برای برندها و گروه ها هزینه های بسیاری در پی دارد، این مهم برای Airbnb رقمی معادل صفر است چراکه هر کسی می تواند تنها با پذیرش شرایط مالی و حقوقی این وب سایت به عضویت آن درآید. ذکر همین مثال کافی است که در بزرگ ترین معامله تاریخ هتلداری، برند ماریوت برای خرید گروه هتل های استاروود رقمی نزدیک به 13 میلیارد دلار پرداخت کرد تا بتواند تعداد اتاق های حاصل از این اشتراک در سطح جهان را به بیش از یک میلیون و یکصد هزار باب برساند. حال آنکه Airbnb بدون هیچ هزینه ای دارای سه میلیون خانه فهرست شده در بیش از 190 کشور جهان است.
خلاصه آنکه سود نابرابر بر اساس هزینه ها هم محل دعواست به طوریکه درآمد Airbnb در سال 2016 میلادی با 70 درصد افزایش نسبت به سال 2015 به یک میلیارد و ششصد میلیون دلار گزارش شد تا ارزش امروزی فعالیت آنان نزدیک به 30 میلیارد دلار باشد حال آنکه ارزش هیلتون و ماریوت به ترتیب تنها در حدود 19 و 35 میلیارد دلار است.
داریوش آل آقا / روزنامه نگار و کارشناس هتلداری
