سیزدهم شهریور ماه به عنوان روز ملی مردمشناسی در تقویم رسمی کشور به ثبت رسیده است، موضوعی که خود به عنوان یکی از عوامل مهم گردشگری سال‌های زیادی است که مطرح شده و مورد توجه قرار دارد، چراکه بسیاری از گردشگران علاوه بر بازدید از ابنیه تاریخی تمایل دارند تا با فرهنگ مردم یک سرزمین و خرده‌فرهنگ‌های وابسته به آن نیز آشنا شوند. توجه به فرهنگ مردمان سرزمین‌های مختلف در طول تاریخ همواره مورد توجه سیاحان و جهانگردان نیز بوده است و گزارش‌های ارائه شده از سوی آنان حاکی از این ادعاست.
امروزه دانش مردمشناسی به عنوان یک ضرورت انکارناپذیر در حوزه گردشگری فرهنگی مطرح است و از علوم وابسته به این صنعت به شمار می‌رود؛ چراکه علاوه بر بازدید از ابنیه و بافت‌های تاریخی و فرهنگی، یکی از موضوعات مورد توجه شمار زیادی از گردشگران، حضور در جوامع بومی و آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم جامعه میزبان همانند اسلوب معماری بومی، زبان و گویش، صنایع‌دستی، خوراک، پوشاک، موسیقی سنتی، بازی‌های محلی، آیین‌های مناسبتی و اقتصاد بومی است.
کشورمان ایران به دلیل وسعت زیاد و برخورداری از تنوع اقلیمی و استقرار اقوام مختلف، فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های گوناگونی را در خود جای داده و در جای‌جای آن این تنوع فرهنگی ملموس است. تنوع اقوام و عشایر با برخورداری از زبان و گویش متفاوت، معماری و خانه‌سازی بومی، تنوع خوراک، پوشش مناسب با اقلیم، صنایع‌دستی و تولیدات محلی و ... همه و همه ظرفیت‌های مناسبی در گردشگری به شمار می‌روند. این در حالی است که رویکرد گردشگری فرهنگی در کشور بیشتر بر جنبه‌های تاریخی و شواهد بر جای مانده از آن متکی است و گردشگری با رویکرد آشنایی با فرهنگ مردم هنوز آنگونه که باید مورد توجه قرار نگرفته است.
ایجاد و راه‌اندازی اقامتگاه‌های بومی، برگزاری و اجرای تورهای عشایر، راه‌اندازی موزه‌های مردمشناسی، برگزاری جشنواره‌های خوراک‌های بومی و ... همه و همه اقداماتی در راستای رونق گردشگری با رویکرد فرهنگ مردم از طریق تبلیغ و اطلاع‌رسانی به علاقه‌مندان است و ضروری می‌نماید تا در راستای تقویت این مهم نسبت به شناسایی و معرفی خرده‌فرهنگ‌ها بیش از پیش توجه شود. در این رابطه اقامتگاه‌های بومی نباید صرفا مکانی برای اقامت شبانه باشند، بلکه می‌توانند با توجه به مناسبت‌های ملی و یا محلی برنامه‌های متنوعی را برای میهمانان خود تدارک ببینند و نسبت به برگزاری تورهای مردمشناسی اقدام کنند. تورهای گردشگری عشایر بی‌شک فرصت مناسبی را به منظور داشتن تجربه کوچ برای گردشگران علاقه‌مند فراهم می‌آورد و موزه‌های مردمشناسی نیز باید از مکانی برای نمایش صرف اشیا خارج شده و بتوانند با یک برنامه‌ریزی مناسب به مکانی برای نمایش تمامی جوانب فرهنگی مردم یک منطقه به شیوه‌های گوناگون تبدیل شوند.
و در پایان باید گفت با توجه به اینکه موضوع توسعه پایدار در گردشگری سال‌هاست که از سوی فعالان این صنعت مورد توجه قرار گرفته است، بنابراین توسعه گردشگری فرهنگی با رویکرد مردمشناسی نیز می‌تواند اقدامی راهگشا و موثر در زمینه توسعه گردشگری پایدار در جوامع بومی باشد و از طریق درآمدزایی منجر به افزایش توان مالی جوامع محلی شده و زمینه انتقال فرهنگ یک جامعه بومی را به نسل‌های آینده فراهم آورد.
فرشید کریمی؛ کارشناس ارشد گردشگری و هتلداری
